Nghiên cứu trao đổi

DÒNG HỌ NGÔ TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM

Chủ nhật , 28/12/2025 | 23:06 GMT+7

Dòng họ Ngô giữ một vị trí đặc biệt trong lịch sử Việt Nam với vai trò mở đầu kỷ nguyên độc lập tự chủ sau hơn một thiên niên kỷ Bắc thuộc. Tuy nhiên, trong nghiên cứu lịch sử truyền thống, sự quan tâm chủ yếu tập trung vào Ngô Quyền, trong khi các nhân vật kế tục, đặc biệt là Ngô Xương Xí, cùng hệ thống di tích liên quan, vẫn chưa được nghiên cứu một cách toàn diện.

Trong bối cảnh đó, sau nhiều chuyến khảo cứu thực địa thì vào ngày 06 tháng 12 năm 2025, các nhà nghiên cứu khoa học và lịch sử, đã cung cấp thêm tư liệu thực tiễn nhằm nhận diện thêm về không gian tồn tại của dòng họ Ngô, từ trung tâm chính trị – quân sự đến không gian tâm linh và giáo dục Việt cổ. Các địa điểm, dấu tích làm căn cứ đến nơi thờ tự các Ngài.
Đền, Đình Hiền Lương (còn gọi là Đền Sái) thờ Ngài Ngô Quyền thôn Hiền Lương, xã Hương Sơn, thành phố Hà Nội.
Đền Hiền Lương, còn gọi là đền Sái, hiện đã được xếp hạng Di tích lịch sử cấp huyện (cũ) và gần đây được cấp Di tích lịch sử cấp tỉnh. Qua khảo sát xác định nơi đây là nơi thờ Ngài Đức Vương Ngô Quyền, cũng là nơi đang lưu giữ bộ giáp bào của Ngài và lưu giữ 3 bảng sắc chỉ sắc phong quý giá. Đình ngự trên gò đất cao nhìn ra sông, trước đình có hồ nước theo thế Minh đường tụ thuỷ, xa xa là các dãy núi dài theo lối triều sơn. Đình được xây dựng theo kiến trúc gồm toà Hậu cung và toà Đại bái, do thời gian mai một hư hoại đình đã được nhân dân đóng góp công đức để xây dựng trùng tu nhiều lần và được nhân dân gìn giữ phụng sự đến ngày nay.

Đoàn nghiên cứu chụp hình lưu niệm với con cháu họ Ngô cùng thủ nhang và bà con tại Đền, Đình Hiền Lương (còn gọi là Đền Sái) thờ Ngài Ngô Quyền thôn Hiền Lương, xã Hương Sơn, thành phố Hà Nội.

Gần đó, tại thôn Thượng Tiết, xã Hương Sơn, thành phố Hà Nội nơi này cũng có đền thờ Ngài Đức Vương Ngô Quyền. Nơi đây lưu giữ được ngôi tượng Ngài đẹp nhất, uy nghi nhất. Hiện nơi này đang trùng tu, sửa chữa, nâng cấp để thuận tiện cho nhân dân tới chiêm bái và lễ dâng hương tưởng nhớ đến công ơn của Ngài.
Đền thờ Ngô Xương Xí tại Bình Kiều – không gian quân sự và chính trị triều Ngô
Bình Kiều là vùng đất có địa hình đặc biệt với hệ thống sông, suối bao bọc, mang tính chất một địa bản doanh quân sự. Đền thờ Ngô Xương Xí tại đây đã được công nhận là Di tích lịch sử, phản ánh vai trò quan trọng của khu vực này trong giai đoạn cuối của triều Ngô.
Đặc biệt, việc phát hiện trống trận có kích thước lớn tại Bình Kiều – hiện được bảo quản tại Bảo tàng Hà Nội – là chứng cứ vật chất hiếm hoi, góp phần khẳng định sự tồn tại của một trung tâm quân sự có tổ chức. Hiện vật này giúp bổ sung cho tư liệu sử học vốn còn hạn chế về giai đoạn Ngô Xương Xí cầm quyền.

Sau khi làm việc đoàn nghiên cứu chụp hình lưu niệm với con cháu họ Ngô cùng Cán bộ thôn Thượng Tiết và Ban quản lý đền thờ Ngài Đức Vương Ngô Quyền.

Ngô Xương Xí là nhân vật lịch sử nằm ở điểm giao thoa giữa chính thống triều Ngô và thời kỳ phân liệt quyền lực. Dưới góc nhìn dòng họ, ông không chỉ là người kết thúc một triều đại, mà còn là người duy trì tính chính thống trong bối cảnh lịch sử đầy biến động.
Việc lựa chọn Bình Kiều làm căn cứ cho thấy tư duy quân sự và chiến lược phòng thủ kế thừa truyền thống của Ngô Quyền. Các di tích và hiện vật còn lại cho phép nhìn nhận Ngô Xương Xí như một quân vương hành động, thay vì chỉ là nhân vật mờ nhạt trong sử sách từng ghi.

Nơi thờ tự Ngài Đức Vương Ngô Quyền cũng là nơi đang lưu giữ bộ giáp bào và 3 bảng sắc chỉ sắc phong quý giá tại Đền, Đình Hiền Lương (còn gọi là Đền Sái) thôn Hiền Lương, xã Hương Sơn.

Một hướng tiếp cận quan trọng là đặt dòng họ Ngô trong mối liên hệ với không gian giáo dục Việt cổ. Thiên Cổ Miếu – được nhiều nhà nghiên cứu xem là trung tâm tinh thần và giáo dục của người Việt thời sơ kỳ – không chỉ là nơi thờ tự mà còn là biểu tượng của việc truyền dạy đạo lý, tri thức và căn tính văn hóa.
Trong mạch đó, dòng họ Ngô có thể được nhìn nhận như một dòng họ vừa nắm giữ quyền lực chính trị – quân sự, vừa gắn bó với việc bảo trợ và duy trì các không gian giáo dục, lễ nghi và tín ngưỡng của người Việt. Đây là nền tảng tinh thần quan trọng giúp triều Ngô xác lập tính chính thống và sự ủng hộ của cộng đồng.

Đền Phú Duy nơi thờ Ngài Ngô Xương Xí tại thôn Phú Duy.
Dòng họ Ngô, giáo dục Việt cổ và Thiên Cổ Miếu

Từ khảo cứu thực địa và phân tích tư liệu, có thể khẳng định rằng dòng họ Ngô không chỉ giữ vai trò mở đầu nền độc lập tự chủ, mà còn để lại một hệ thống di tích, không gian văn hóa – giáo dục có giá trị lâu dài. Ngô Xương Xí, trong bối cảnh đó, cần được nhìn nhận lại như một nhân vật lịch sử mang tính chuyển tiếp, góp phần duy trì mạch chính thống của triều Ngô.
Việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ di tích và kết nối các địa điểm như đền Hiền Lương, đền thờ Ngô Xương Xí, Thành Ứng Thiên và Thiên Cổ Miếu là hướng đi cần thiết, không chỉ cho giới nghiên cứu mà còn cho công tác bảo tồn và giáo dục lịch sử dân tộc hiện nay.

Đỗ Nga

Bình luận

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM

                      
                         “Người trở về từ cõi chết” CÂU CHUYỆN CỦA TÌNH BẠN VÀ LÒNG NHÂN ÁI
                          Câu chuyện bắt đầu từ một đêm tháng 5 năm 2013, giữa đất Thái Lan xa xôi. Anh Nguyễn Văn Bích, quê ở xã Thượng Lộc – Hà...

                         91 TUỔI TÔI ĐƯỢC TÁI SINH NHỜ THUỐC ÔNG NỘI TÂM NGUYỄN 
                          Tôi năm nay đã 91 tuổi. Ở cái tuổi gần đất xa trời, tưởng đâu chỉ còn sống dựa vào may rủi. Vậy mà đời tôi, quả đúng...

                         Lương Y Tâm Nguyễn ĐƯA ĐÔNG Y VÀO KỶ NGUYÊN SỐ
                          Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ, không ít người e ngại rằng nghề y học cổ truyền sẽ khó theo kịp những bước tiến của thời đại...

                         Nhà xuất bản Tri thức: Khi sứ mệnh được lan tỏa bởi tinh hoa
                      Tuyên truyền, phổ biến kiến thức KH&CN là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội...

                         Sống lại những ngày lịch sử qua từng trang sách “Dấu ấn Cách mạng Tháng Tám năm 1945”
                      
Nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), Nhà...